-
PEP (Post-Exposure Prophylaxis – Temas Sonrası Önleme Tedavisi) Nedir?
PEP, HIV bulaşma riski taşıyan bir durumdan sonra, HIV’in vücuda yerleşmesini engellemek amacıyla kullanılan bir tedavi yöntemidir.
PEP, HIV tedavisinde kullanılan antiretroviral ilaçların (ART) belirli bir süre boyunca düzenli olarak alınmasını içerir.
Bu yöntem, HIV’e maruz kalındığı düşünülen acil durumlarda uygulanır ve enfeksiyonun önlenmesinde yüksek derecede etkilidir.
PEP Nasıl Çalışır?
PEP’in amacı, HIV’in vücuda giriş yaptığı durumlarda virüsün çoğalmasını engellemektir.
- HIV, vücuda girdikten sonra bağışıklık hücrelerine yerleşerek çoğalmaya başlar.
- PEP, bu süreci durdurarak enfeksiyonun yerleşmesini önler.
- Ancak, PEP’in etkili olabilmesi için belirli bir zaman diliminde (en geç 72 saat içinde) başlanması gereklidir.
PEP Ne Zaman Kullanılır?
PEP yalnızca acil durumlarda, yüksek riskli temaslardan sonra uygulanır. Bu temaslar arasında şunlar yer alır:
- Korunmasız anal veya vajinal cinsel ilişki,
- Kondomun yırtıldığı cinsel ilişkiler,
- Kan veya vücut sıvılarına maruz kalma (örneğin, iğne batması),
- HIV durumu bilinmeyen bir partnerle temas sonrası,
- HIV pozitif biriyle yüksek riskli bir temas (örneğin, şırınga paylaşımı).
PEP’in Etkili Olabilmesi İçin Zamanlama Çok Önemlidir
-
72 Saat Kuralı:
- PEP, şüpheli temastan itibaren 72 saat içinde başlanmalıdır.
- Bu sürenin aşılması durumunda PEP’in etkisi büyük ölçüde azalır.
-
Erken Başlama:
- Temas sonrası ne kadar erken başlanırsa, PEP’in etkisi o kadar yüksek olur.
-
Tedavi Süresi:
- PEP tedavisi genellikle 28 gün boyunca devam eder ve her gün düzenli olarak ilaç alınması gereklidir.
PEP Türkiye’de Nasıl Uygulanır?
Türkiye’de bireysel kullanıcılar için düzenli bir PEP programı bulunmamaktadır. Ancak:
- Sağlık Personelleri İçin: Sağlık çalışanları, operasyon veya acil müdahale sırasında yüksek riskli durumlarla karşılaşırsa PEP temin edebilirler.
- Bireysel Kullanıcılar İçin: Riskli temas sonrası bireysel başvurular yapılabilir, ancak bu süreçte doktorların risk değerlendirmesi önemlidir.
PEP Kullanımı ve Risk Değerlendirmesi
Hekimler, PEP başvurusunda bulunan bireylerin risk durumunu değerlendirerek tedaviye başlanıp başlanmayacağına karar verir.
- PEP, yalnızca gerçek bir bulaşma riski içeren durumlarda reçete edilir.
- Panik veya yanlış anlamalardan kaynaklanan başvurular için genellikle tedavi önerilmez.
PEP’in Kullanımı ve Etkinliği
PEP tedavisinin etkili olabilmesi için:
-
Doktor Onayı ve Reçetesi:
- PEP, yalnızca bir enfeksiyon hastalıkları uzmanı tarafından reçete edilmeli ve izlenmelidir.
-
Doğru Kullanım:
- İlaçlar belirtilen şekilde ve düzenli olarak kullanılmalıdır.
- Tedavi boyunca doktor ziyaretleriyle sağlık durumu takip edilmelidir.
-
Testler ve Kontroller:
- Tedavi öncesi ve sonrası HIV testi yapılması şarttır.
- Böbrek ve karaciğer fonksiyonlarının izlenmesi gerekir.
PEP’in Avantajları ve SınırlamalarıAvantajları:
- HIV’in yerleşmesini engellemede yüksek etkilidir (doğru zaman ve şekilde kullanıldığında).
- Acil durumlar için güvenilir bir korunma yöntemidir.
Sınırlamaları:
- PEP, yalnızca acil durumlarda kullanılmalıdır ve bir önleme yöntemi olarak sürekli kullanım için uygun değildir.
- Tedavi maliyetli olabilir ve yan etkiler görülebilir (örneğin, mide bulantısı, baş ağrısı).
PEP ve PrEP Arasındaki Fark
- PEP (Temas Sonrası Profilaksi): Riskli temas sonrası kullanılır ve bir acil durum tedavisidir.
- PrEP (Temas Öncesi Profilaksi): Riskli temas öncesinde düzenli olarak alınır ve uzun süreli koruma sağlar.
PEP Kullanımı Hakkında Önemli Uyarılar
- PEP tedavisi, kişisel kararla değil, yalnızca doktor onayıyla başlatılmalıdır.
- İlaçlar reçetesiz temin edilse bile, tedavi sırasında ve sonrasında düzenli doktor kontrolü yapılması gereklidir.
- Tedavi boyunca alkol tüketimi ve diğer ilaçların kullanımı konusunda doktora danışılmalıdır.
Özet
PEP, yüksek riskli bir HIV temasından sonra kullanılan etkili bir tedavi yöntemidir.
- Şüpheli bir temastan itibaren 72 saat içinde başlanmalıdır.
- Tedavi süresi boyunca ilaçlar düzenli olarak alınmalı ve doktor kontrolü yapılmalıdır.
- Türkiye’de bireysel kullanıcılar için resmi bir PEP programı bulunmamakla birlikte, enfeksiyon uzmanına başvurarak tedaviye erişim sağlanabilir.
Unutmayın: HIV bulaşma riski taşıyan durumlarda hızlı hareket etmek önemlidir. Riskli bir temas yaşadıysanız, zaman kaybetmeden bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurun. 😊
-
1 Yanıt
-
Böyle ürünler maalesef ulaşılması çok zor Türkiye’de. Bu konuda çok fazla yol katedilmesi gerekiyor.
